Nivel-dossier Transparantiemonitor

Bij ons onderzoek naar transparantie in de zorg bekijken we hoe de patiënt de weg vindt naar de best passende zorg. Vanuit daar gaan we bovendien in op de vraag hoe transparantie zich ontwikkelt in de zorg en wat dat oplevert. Vanaf 2018 richten we ons met de Transparantiemonitor elk jaar vanuit een eigen, onderscheidende invalshoek.

Transparantie in de zorg, een begrip met meer dimensies

Transparantie in de context van zorg heeft in de loop der tijd meerdere betekenissen heeft gekregen:

• Van oudsher gaat het over de beschikbaarheid van informatie over de kwaliteit van zorgaanbieders
• Tegenwoordig gaat het ook om de informatie over de effecten van verschillende behandelingen.
• Daarnaast is de bruikbaarheid van informatie steeds belangrijker geworden, bijvoorbeeld bij gezamenlijke besluitvorming tussen arts en patiënt.

Een paar jaar geleden ging het bij transparantie in de zorg vooral over het benchmarken van zorgaanbieders. Nog steeds is dat de belangrijkste associatie van veel mensen, maar inmiddels is transparantie in de zorg veel meer dan dat.

Nanne Bos, PhD

Programmaleider Zorg vanuit Patiëntenperspectief

Transparantiemonitor 2021-2022: vier manieren waarop transparantie bijdraagt aan de best passende zorg

In de Transparantiemonitor 2021-2022 hebben we vier verschillende manieren die bijdragen aan de best passende zorg voor de patiënten centraal gesteld. De vier invalshoeken zijn omschreven als vier 'knoppen waaraan gedraaid kan worden’ om zorggebruikers te helpen op weg naar de best passende zorg:

• Zelfzorg
• Kiezen van een zorgaanbieder
• Samen beslissen
• Leren en verbeteren door zorgaanbieders

Per 'knop' geven we aan wat de ontwikkelingen zijn tot nu toe en welke onbenutte kansen kunnen worden opgepakt om te komen tot de best passende zorg voor de zorggebruiker.

Transparantiemonitor 2020-2021: vier manieren waarop transparantie bijdraagt aan de best passende zorg

In De Transparantiemonitor 2020-2021 zien we de 'brede invulling' van het begrip 'transparantie in de zorg' ook weer terug, net als in voorgaande jaren. We gaan vanuit verschillende perspectieven in op:

• de behoefte aan kwaliteitsinformatie over zorg
• de beschikbaarheid kwaliteitsinformatie over zorg
• op de bruikbaarheid van die informatie voor het verbeteren van zorg

Transparantiemonitor 2019-2020: drie invalshoeken op transparantie van zorg (2)

De Transparantiemonitor 2019-2020 is - net als in 2018-2019 - ingedeeld in de volgende onderdelen:

1. Best passende zorg inzichtelijk maken voor patiënten: we brengen in kaart welke initiatieven er zijn ondernomen die raakvlakken hebben met transparantie van zorg en/of de best passende zorg voor patiënten, bijvoorbeeld kwaliteitsregistraties, keuzehulpen of PROMs (Patient Reported Outcome Measures).
2. Jaarlijkse peilingen van burger- en artsenperspectief op transparantie van zorg: we geven inzicht in de ontwikkelingen op het gebied van transparantie van zorg en signaleren eventuele knelpunten of verbeterpunten.
3. Wat levert transparantie van zorg op: we creëren helderheid over wat transparantie van zorg oplevert, voor zowel de zorggebruiker als de zorgverlener.

Transparantiemonitor 2018-2019: drie invalshoeken op transparantie van zorg (1)

In het eerste jaar van de Transparantiemonitor richtten we ons onderzoek - vanuit de hiervoor genoemde drie invalshoeken - op:

• Hoe komen patiënten tot informatie over zorgaanbieders?
• Wat is de reikwijdte van initiatieven onderzocht om de zorg transparant te maken die zijn ontwikkeld, zoals Thuisarts.nl en initiatieven tot samen beslissen?
• Wat is het artsenperspectief op transparantie in zorg?
• Wat levert dit op aan transparantie in zorg?

Transparantiemonitor: publicaties per onderwerp

Vanaf 2018 zijn er binnen de Transparantiemonitor verschillende onderwerpen terugkerend gemonitord, onder zowel artsen als zorggebruikers. Per onderwerp vindt u de publicaties en het bijbehorend nieuwsbericht:

Samen beslissen

• Publicatie (4-12-2023): De Transparantiemonitor 2023. Door patiënten ervaren mate van beslissen stabiel
• Nieuws (4-12-2023): Patiënten ervaren in de afgelopen vijf jaar dat ze niet vaker samen beslissen met hun arts over een behandeling (Transparantiemonitor 2023)
   
• Publicatie (28-11-2022): De Transparantiemonitor 2021/2022. Door patiënten ervaren mate van samen beslissen stabiel
• Nieuws (01-12-2022): Voor zorgverleners staan 'samen beslissen' en 'leren en verbeteren' centraal op weg naar de best passende zorg (Transparantiemonitor 2021-2022)
   
• Publicatie (24-09-2021): De Transparantiemonitor 2020/2021. PROMs: hoe dragen PROMs in de medisch-specialistische zorg bij aan transparantie en de best passende zorg voor patiënten?
• Nieuws (24-09-2021): Veel vooruitgang, maar ook lang lopende knelpunten bij de implementatie van PROMs (Transparantiemonitor 2020/2021)
   
• Publicatie (16-12-2020): De Transparantiemonitor 2019-2020. Patiënten en artsen ervaren niet dezelfde mate van samen beslissen.
• Nieuws (16-12-2020): Patiënten vinden minder vaak dan artsen dat ze samen beslissen (Transparantiemonitor 2019/2020)
   
• Publicatie (22-07-2019): De Transparantiemonitor 2018. De 3 goede vragen: hoe dragen de 3 goede vragen bij aan transparantie en de best passende zorg voor patiënten?
   
• Publicatie (22-07-2019): De Transparantiemonitor 2018. Beslist Samen!: een implementatieproject over samen beslissen
• Nieuws (22-07-2019): ‘Beslist Samen!’ en ‘3 goede vragen’ maken samen beslissen makkelijker (Transparantiemonitor 2018)

Perspectief van de burger/patiënt: informatievoorziening en -gebruik

• Publicatie (8-12-2023): Zorggebruikers beoordelen niet vaak hun zorgaanbieder of arts
• Nieuws (8-12-2023): Geringe aantal beoordelingen van patiënten over hun zorgaanbieder of arts biedt nauwelijks keuze-informatie voor andere patiënten
   
• Publicatie (7-12-2023): Zorggebruikers met een relatief lage sociaal-economische status aan het woord over zelfzorg
• Publicatie (7-12-2023): Laagopgeleide zorggebruikers zoeken in mindere mate naar informatie over gezondheid
• Publicatie (7-12-2023): Veel vaker toegang tot eigen medische gegevens maar niet voor lager opgeleide zorggebruikers
• Nieuws (7-12-2023): Informatie die beschikbaar is over (eigen) gezondheid bereikt laagopgeleide Nederlanders veel minder vaak (Transparantiemonitor 2023)

• Publicatie 28-11-2022: De Transparantiemonitor 2021/2022. Zorggebruikers weten in toenemende mate dat ze toegang hebben tot eigen medische gegevens.

• Publicatie 28-11-2022: De Transparantiemonitor 2021/2022. Weinig veranderingen in het zoekgedrag van zorggebruikers naar informatie over gezondheid (2018-2021)

• Publicatie 28-11-2022: De Transparantiemonitor 2021/2022. Zorggebruikers die niet zochten naar informatie over gezondheid.

• Publicatie 28-11-2022: De Transparantiemonitor 2021/2022: de best passende zorg voor patiënten.

• Nieuws (28-11-2022): Patiënten gebruiken Thuisarts.nl steeds vaker op weg naar de voor hen best passende zorg (Transparantiemonitor 2021-2022)

• Publicatie (27-09-2021): De Transparantiemonitor 2020/2021. PROMs: hoe dragen PROMs in de medisch-specialistische zorg bij aan transparantie en de best passende zorg voor patiënten?
• Nieuws (27-09-2021): Publiekswebsites in de ziekenhuiszorg voorzien in informatiebehoefte onder patiënten (Transparantiemonitor 2020/2021)
   
• Publicatie (20-09-2021): De Transparantiemonitor 2020/2021. Het burgerperspectief op informatie over gezondheid: een vragenlijstonderzoek onder zorggebruikers
• Nieuws (20-09-2021): Mate waarin zorggebruikers informatie over gezondheid en zorgorganisaties zoeken blijft stabiel (Transparantiemonitor 2020/2021)
   
• Publicatie (15-06-2020): De Transparantiemonitor 2019/2020. Keuzehulpen: hoe dragen keuzehulpen bij aan transparantie en de best passende zorg? Nieuws (15-06-2020): Behandelkeuzehulpen, een fenomeen in opkomst (Transparantiemonitor 2019/2020)
• Publicatie (04-06-2020): De Transparantiemonitor 2019/2020. Het burgerperspectief op informatie over gezondheid: een vragenlijstonderzoek onder zorggebruikers
   
• Publicatie (04-06-2020): De Transparantiemonitor 2019/2020. Het burgerperspectief op informatie over gezondheid: een vragenlijstonderzoek onder zorggebruikers
• Nieuws (04-06-2020): Zorggebruikers vertrouwen op informatiebronnen over zorg online, zorgverlener zorgt voor duiding en toepassing (Transparantiemonitor 2019/2020)

• Publicatie (27-08-2019): De Transparantiemonitor 2018. ZorgkaartNederland. Hoe draagt ZorgkaartNederland bij aan transparantie en de best passende zorg voor patiënten?
• Nieuws (27-08-2019): Patiënten en zorgverleners willen elkaar bereiken met informatie over kwaliteit van zorg (Transparantiemonitor 2018)
• Publicatie (20-08-2019): De Transparantiemonitor 2018. Medisch-specialistische richtlijnen: hoe dragen richtlijnen bij aan transparantie en de best passende zorg?
   
• Publicatie (20-08-2019): De Transparantiemonitor 2018. Thuisarts.nl: hoe draagt Thuisarts.nl bij aan transparantie en de best passende zorg?
• Nieuws (20-08-2019): Toegankelijkheid, betrouwbaarheid en bereik van patiënteninformatie op Thuisarts.nl groot en groeit nog steeds (Transparantiemonitor 2018)
   
• Publicatie (08-08-2019): De Transparantiemonitor 2018. Infographic. Gebruik van gezondheidsinformatie door zorggebruikers
• Nieuws (08-08-2019): Zorgvragers zoeken veelal online naar gezondheidsinformatie en dan met name naar informatie over behandelingen (Transparantiemonitor 2018)
   
• Publicatie (18-07-2019): De Transparantiemonitor 2018. Gebruik van informatie over gezondheid: een vragenlijstonderzoek onder burgers
• Nieuws (18-07-2019): Beschikbaarheid informatie over ziekte en behandeling steeds belangrijker voor patiënt (Transparantiemonitor 2018)

Beperkte gezondheidsvaardigheden en transparantie in de zorg

• Publicatie (12-06-2020): De Transparantiemonitor 2019/2020: de betekenis van transparantie voor mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden
   
• Nieuws (12-06-2020): Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden worden minder bereikt met initiatieven om de zorg transparant te maken (Transparantiemonitor 2019/2020)

Schaarste in de zorg

• Publicatie (5-12-2023): Zorggebruikers weten dat er schaarste ontstaat in de gezondheidszorg
• Nieuws (5-12-2023): Zorggebruikers ervaren dat er schaarste ontstaat in de zorg (Transparantiemonitor 2023)

Zorgverlenersperspectief op transparantie in de zorg

• Publicatie (6-12-2023): De verwachte betekenis van eigen regie voor patiënten en transparantie van zorg binnen netwerkzorg
• Nieuws (6-12-2023): Netwerkzorg organiseren: betrek de patiënt altijd en op tijd bij het maken van keuzes (Transparantiemonitor 2023)
   
• Publicatie (28-11-2022): De Transparantiemonitor 2021/2022: huisartsenperspectief Transparantie in de huisartsenzorg
• Publicatie (28-11-2022): Verpleegkundigen werkzaam in de ziekenhuiszorg spelen een belangrijke rol bij transparantie van zorg. De Transparantiemonitor 2021/2022: het verpleegkundig perspectief op transparantie in de zorg.
• Publicatie (28-11-2022): Het meten van patiëntervaringen in de medisch specialistische zorg: tijd voor een heroriëntatie? De Transparantiemonitor 2021/2022.
• Nieuws (01-12-2022): Voor zorgverleners staan 'samen beslissen' en 'leren en verbeteren' centraal op weg naar de best passende zorg (Transparantiemonitor 2021-2022)
   
• Publicatie (23-09-2021): De Transparantiemonitor 2020/2021. Het artsenperspectief op transparantie in de zorg: enkele kernbevindingen onder huisartsen en medisch specialisten: een vragenlijstonderzoek onder huisartsen en medisch specialisten.
• Nieuws (23-09-2021): Draagvlak onder artsen voor aantal aspecten van transparantie in de zorg (Transprantiemonitor 2020/2021)
   
• Publicatie (10-06-2020): De Transparantiemonitor 2019/2020: het artsenperspectief op transparantie in de zorg: een vragenlijstonderzoek onder huisartsen en medisch specialisten.
• Nieuws (10-06-2020): Artsen staan open voor transparantie (Transparantiemonitor 2019/2020)
   
• Publicatie (18-07-2019): De Transparantiemonitor 2018 - Het artsenperspectief op transparantie in de zorg. Een verkenning middels twee focusgroepen met huisartsen en medisch specialisten.
• Nieuws (18-07-2019): Beschikbaarheid informatie over ziekte en behandeling steeds belangrijker voor patiënt (Transparantiemonitor 2018)

Overkoepelende jaarrapporten

• Publicatie 28-11-2022: Passende transparantie voor passende en uitkomstgerichte zorg. De Transparantiemonitor 2021/2022 – overkoepelend rapport.

• Publicatie 28-11-2022: Infographic. Vier knoppen om aan te draaien: hoe transparantie bijdraagt aan de best passende zorg voor patiënten. Nivel Transparantiemonitor 2022, jaargang 4.

• Publicatie (13-09-2021): De Transparantiemonitor 2020/2021. Verschillende invullingen van transparantie, maar ook gezamenlijk richting de toekomst: een overkoepelend rapport.
• Nieuws (13-09-2021): Belang van toegankelijke informatie voor patiënten breed erkend (Transparantiemonitor 2020/2021)
   
• Publicatie (03-06-2020): De Transparantiemonitor 2019/2020. Transparantie: ieder zijn eigen invulling?
• Nieuws (03-06-2020): Ieder zijn eigen invulling van transparantie in de zorg? (Transparantiemonitor 2019/2020)
   
• Publicatie (15-07-2019): De Transparantiemonitor 2018. Op weg naar nieuwe invullingen van transparantie
• Nieuws (15-07-2019): Transparantie in de zorg verbreed: van informatie over zorgaanbieders naar informatie over effecten van behandelingen (Transparantiemonitor 2018)

Uitgelicht: door het proces van samen beslissen komen tot de best passende zorg

Een kernthema van de Transparantiemonitor 2018-2022 is het traject van ‘samen beslissen’, dat patiënt en zorgaanbieder samen aangaan om te komen tot de best passende zorg voor de patiënt. Hoe hoe werkt dat? En wat levert dat op? Niet alleen de keuzes die de patiënt maakt zijn belangrijk, maar ook de wijze hoe die patiënt tot deze keuze komt: welke informatie gebruikt de patiënt om een keuze te maken en hoe komt die informatie tot stand? In de volgende figuur is weergegeven hoe het proces van 'samen beslissen' zou kunnen verlopen (uit de folder Transparantiemonitor 2018-2022 voor zorgprofessionals).

Toelichting bij de figuur
Een patiënt die een zorgtraject doorloopt, maakt – bewust of onbewust – keuzes die tot vervolgstappen leiden:
De patiënt:

1. kiest voor een zorgaanbieder
2. kiest voor een behandeling
3. krijgt hierbij hulp van zorgprofessionals en kan ook zelf informatiebronnen raadplegen
4. vindt zodoende de best passende zorg

De zorgprofessionals
5. registreren zorggegevens over de patiënt tijdens het zorgtraject
6. bundelen dit met de informatie over andere patiënten
7. leren zodoende van elkaar,  in een ‘plan-do-check-act-cyclus’

8. Dit vergroot de kennis over kwaliteit van zorgverleners en behandelingen.
Deze kennis wordt weer onderdeel van de keuzeondersteuning (3).

Meer weten? We komen graag met u in contact!

Ziet u in uw werk raakvlakken met een van de onderdelen van de Transparantiemonitor en wilt u uw kennis delen? Wilt u meer weten over de Transparantiemonitor? Neem dan contact op met het Nivel:
[E] transparantiemonitor@nivel.nl
[T] 030 272 97 00

De Transparantiemonitor 2018-2023 wordt gefinancierd door het ministerie van VWS.