Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden worden minder bereikt met initiatieven om de zorg transparant te maken (Transparantiemonitor 2019/2020)

Bij de lopende initiatieven ter bevordering van transparantie in de zorg is het belangrijk om juist de groep patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden als doelgroep ‘mee te nemen’. Deze patiënten willen meebeslissen over hun zorg, net zoals patiënten met voldoende gezondheidsvaardigheden. Hiervoor dienen ook zij goed geïnformeerd te worden én op de juiste manier ondersteuning te krijgen.

Ongeveer drie op de tien volwassenen in Nederland hebben beperkte gezondheidsvaardigheden. Uit het onderzoek blijkt dat mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden wel behoefte hebben om informatie over aandoeningen, behandelingen en zorgaanbieders te begrijpen en gebruiken.

Vinden van de best passende zorg is moeilijker voor zorggebruikers met beperkte gezondheidsvaardigheden
Zorggebruikers met beperkte gezondheidsvaardigheden zoeken minder vaak naar gezondheidsinformatie en vinden het lastig om de betrouwbaarheid van informatie te beoordelen. De keuze voor een zorgverlener wordt, net als bij mensen met voldoende gezondheidsvaardigheden, niet bewust gemaakt op basis van kwaliteitsinformatie. Voornamelijk logistieke overwegingen (reisafstand) en ervaringen van anderen zijn leidend. Ook ervaart de doelgroep de nodige problemen in het proces van gezamenlijke besluitvorming. Dit wekt bij zorgverleners vaak de indruk dat deze patiënten niet mee willen beslissen, maar dat klopt niet. Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden willen net zo graag meebeslissen als mensen met meer vaardigheden, maar dienen daarvoor wel goed geïnformeerd te worden en op de juiste manier ondersteuning te krijgen.

Rol van zorgverlener essentieel
De zorgverlener is bij uitstek in de positie om mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden goed te informeren en te wijzen op nuttige informatiebronnen. Dat doen zij vooral als het gaat om informatie over aandoeningen en behandelingen. Huidige bronnen met informatie over de kwaliteit van zorgaanbieders zijn vanwege de complexiteit minder geschikt voor deze groep. Daarbij is het de vraag of zorgverleners als schakel willen fungeren als het gaat om informatie over kwaliteit van zorgaanbieders, door bijvoorbeeld samen met de patiënt de informatie door te nemen. Zorgverleners pakken deze rol vooralsnog niet op, onder meer door gebrek aan tijd en omdat ze patiënten vooral adviseren op basis van de kennis die ze zelf hebben over ziekenhuizen en medisch specialisten.

Betrekken van de doelgroep vanaf het allereerste begin
De insteek om mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden vanaf het begin te betrekken bij het ontwikkelen van een (digitale) informatiebron of een ander hulpmiddel ter bevordering van de transparantie in de zorg, biedt veel perspectief. Juist dan kan deze doelgroep zo goed mogelijk worden bereikt en zal ook voor hen de zorg transparanter worden.

Het onderzoek
Voor het onderzoek is een combinatie van methoden ingezet, waaronder deskresearch en interviews met experts van Pharos en met de Patiëntenfederatie Nederland. Om praktijkvoorbeelden te verzamelen zijn aanvullend hierop tien interviews gehouden met huisartsen en drie interviews met praktijkondersteuners.

Transparantiemonitor 2018-2022 van het Nivel
Het onderzoek naar de transparantie in de zorg maakt deel uit van de Transparantiemonitor 2018-2022 van het Nivel, dat zich richt op de vraag hoe transparantie zich ontwikkelt in de zorg en wat dat oplevert.
In Dossier Transparantiemonitor vindt u alle publicaties en andere informatie van het Nivel over dit onderwerp bij elkaar.