Nivel-onderzoeksprogramma Rampen en Milieudreigingen

Iedereen kan te maken krijgen met situaties in de sociale en fysieke leefomgeving die gevolgen hebben voor de gezondheid; om daar op te kunnen anticiperen is gerichte informatie nodig, voor individuen én professionals, organisaties en overheden.

Nederland is een van de meest dichtbevolkte landen ter wereld. Op een relatief klein oppervlak wonen en werken 17 miljoen mensen, omringd door industriële en agrarische activiteiten, te midden van intensieve verkeersbewegingen via snelwegen, het spoor, waterwegen en door de lucht.

De hoge dichtheid van mens en dier maakt Nederland een voedingsbodem voor de verspreiding van infectieziekten. Daarnaast staat de veiligheid van industriële installaties en van de voedselindustrie regelmatig ter discussie. Bovendien ligt ons land voor het een groot deel onder de zeespiegel, waardoor het kwetsbaarder is voor natuurrampen.

Interesse? Neem contact met ons opNivel-programmaleider Michel Dückers over mentale gezondheid en cultuurverschillen

MD-LOOPOp 3 oktober 2023 organiseerde het LOOP (Loket Ontheemden Oekraïne PsychoSociale Hulp) een landelijk webinar over psychische problemen onder Oekraïense ontheemden. Men ging in op de pijlers basisbehoeften, sociale steun, gerichte ondersteuning en gespecialiseerde zorg.
Bekijk het fragment waarin Nivel-programmaleider Michel Dückers het heeft over de invloed die cultuurverschillen op mentale gezondheid.
Hele webinar bekijken? Ga naar Landelijk PSH-webinar 3 okt 2023.

Alert en voorbereidAlert en voorbereid

Al met al zullen we met dit risicoprofiel alert moeten zijn op de mogelijke impact op de volksgezondheid van ‘dingen die mis kunnen gaan’. Daarnaast dienen we ons zoveel mogelijk voor te bereiden op de uitdagingen waar individuen, professionals en organisaties, het gezondheidszorgsysteem en de bredere samenleving voor komen te staan in dergelijke situaties. Want voor vele dreigingen geldt: het is niet zozeer een kwestie van ‘of’ het werkelijkheid wordt, maar eerder van ‘wanneer’.

Om de gezondheidsrisico’s van omgevingsdreigingen voor mensen te begrijpen, moeten we ook de bredere sociale en fysieke context begrijpen waarin mensen leven.
Profile picture for user m.duckers@nivel.nl

Het Nivel onderzoekt ...Het Nivel onderzoekt ...

Binnen het Nivel-onderzoeksprogramma Rampen en Milieudreigingen onderzoeken we hoe overheden, zorginstellingen en andere partijen hun verantwoordelijkheid voor rampenbestrijding en crisisbeheersing, zoals vastgelegd in de wet, invulling geven. Hierbij ligt de focus op de menselijke gezondheid.

Het Nivel onderzoekt ...
Het Nivel onderzoekt ...

1. Gezondheidsgevolgen van rampen

We volgen al jarenlang de gezondheid de slachtoffers van de vuurwerkramp in Enschede en die van de cafébrand in Volendam. Veelal gaat het hierbij overigens om gebeurtenissen en dreigingen met een lokaal karakter, denk aan de schietincidenten in Utrecht en Alphen aan den Rijn, de langdurige bodemsanering van een voormalige asfaltfabriek in gemeente Olst-Wijhe en de gaswinningsproblematiek in Groningen. De COVID-19-pandemie is een voorbeeld van een langdurige crisis met nationale, zelfs mondiale impact

Wet op de veiligheidsregio'sWet veiligheidsregio’s (Wvr)

In de Wet op de Veiligheidsregio’s staat dat overheden en zorginstellingen verantwoordelijk zijn voor rampenbestrijding en crisisbeheersing. Ze moeten voorbereid zijn op de gevolgen van rampen, crises of terroristische aanslagen. Dit vraagt om aandacht voor:

  • beperking van gezondheidsschade bij burgers en hulpverleners
  • monitoring van effecten op korte en langere termijn
  • vormen van ondersteuning en zorg die op bepaalde momenten nodig zijn

Wet op de veiligheidsregio'sWet publieke gezondheid (Wpg)

Gezondheidsonderzoek bij rampen (vaak afgekort tot GOR) is een wettelijke taak beschreven in de Wet publieke gezondheid (Wpg, artikel 2, lid 1 Besluit publieke gezondheid). De taak omvat onderzoek naar de psychische en fysieke gezondheid en naar zorg- en ondersteuningsbehoeften na een crisis of ramp.

2. Leefomgeving en gezondheidsrisico’s

Doorlopend doen we onderzoek naar de leefomgeving van mensen en de invloed hiervan op hun gezondheid. Daarbij gebruiken we onder meer de gegevens van Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn (inclusief Nivel Surveillance) en zetten we onze verschillende Nivel-panels in.

Voorbeelden van onderzoeken naar gezondheidsrisico’s

  • het leven in de nabijheid van industrie, intensieve veehouderijen en aardbevingen door gaswinning
  • infectieziekten en dreigende uitbraken hiervan, zoals de COVID-19-pandemie
  • gebruik van gewasbestrijdingsmiddelen
  • invasieve exoten zoals de eikenprocessierups
  • stroomstootwapens in de politiepraktijk

Met ons onderzoek informeren en ondersteunen we beleidsmakers en zorg- en dienstverleners.

Doelstelling, kernvragen en onderwerpenDoelstelling, kernvragen en onderwerpen

Binnen het onderzoeksprogramma Rampen en Milieudreigingen richten wij ons op:

  • vier onderwerpen van onderzoek, die ook binnen de publieke gezondheid bekend zijn
  • drie kernvragen die binnen deze onderwerpen centraal staan
  • een overkoepelende doelstelling van onze onderzoeks- en adviesactiviteiten, waar de kernvragen aan bijdragen

Onderwerpen, kernvragen en doelstelling  Onderzoeksprogramma Rampen en Milieudreigingen

De overkoepelende doelstelling blijft in de toekomst van belang, of het nu gaat om dagelijkse fysieke en sociale risico’s in de leefomgeving of om bredere maatschappelijke, technische en internationale ontwikkelingen en dreigingen, ingegeven door bijvoorbeeld klimaatverandering en migratie.

Verbinding tussen wetenschap, beleid en praktijkVerbinding tussen wetenschap, beleid en praktijk

De onderzoeksresultaten en adviezen die wij vanuit ons onderzoeksprogramma leveren, zijn van waarde voor gemeenten, GGD'en, ministeries en internationale overheden bij de aanpak van (mogelijke) crises met een publieke gezondheidsdimensie. Door op vele manieren en met vele partners samen te werken, bewaken wij de verbinding met wetenschap, beleid en praktijk.

Wetenschappelijke partners

een aantal van onze partners met wie we onderzoek doen, zijn:

  • Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS)
  • ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum
  • Rijksuniversiteit Groningen
  • universiteiten in binnen- en buitenland

Partners met wie we een structurele samenwerking hebben

  • Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)
  • Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV)

Wanneer er een concreet vraagstuk speelt, werken we samen met specifieke overheden.

Nivel-rampen-milieudreigingen-partners

 

Internationale samenwerking

Rampen en bedreigingen voor de gezondheid van de mens houden zich niet aan landgrenzen. Bovendien gebeurt er zoveel meer in andere landen waar lessen uit te trekken zijn die ook voor Nederland van belang zijn. Binnen het Nivel-onderzoeksprogramma wordt actief samengewerkt met collega’s in het buitenland, ook in het kader van meerdere internationale projecten met een focus op rampen en infectieziekten.

Het Nivel is lid van de World Association for Disaster and Emergency Medicine (WADEM). Programmaleider prof. dr. Michel Dückers is lid van het WHO Thematic Platform for Health-Emergency and Disaster Risk Management Research en de European Society for Traumatic Stress Studies.

Maatschappelijke impactMaatschappelijke impact

De vragen waarop we ons richten komen altijd vanuit een maatschappelijke zorg:

Maatschappelijke impact

De kans is groot dat niet alle betrokkenen bij een ramp of dreiging dezelfde belangen hebben. Dat geldt niet alleen voor meer alledaagse blootstellingsvragen – een economisch belang van industrie, land- en tuinbouw of gaswinning kan bijvoorbeeld op gespannen voet staan met gezondheidsbelangen – maar ook voor bijzondere grootschalige dreigingen – denk aan rampen en infectieziektenuitbraken waar gecoördineerde collectieve actie onontkoombaar is.
Dit maakt onze onderzoeksvragen en de vertaalslag naar praktisch uitvoerbare oplossingen complex. Samenwerking met betrokkenen hierbij is cruciaal, ook vanwege de enorme maatschappelijke impact.

 

    Dückers, M. Nivel-onderzoeksprogramma Rampen en Milieudreigingen. Uit: www.nivel.nl [Laatst gewijzigd op 12-02-2024; geraadpleegd op 19-03-2024]. URL: https://www.nivel.nl/nl/nivel-onderzoeksprogrammas/rampen-en-milieudreigingen