Nivel-onderzoeksprogramma Huisartsenzorg

De huisartsenpraktijk wordt wel de spil in de gezondheidszorg genoemd. De huisarts is voor veel mensen met gezondheidsklachten het eerste aanspreekpunt. Voor patiënten is de huisarts de constante factor in het zorgtraject.

Van de ruim 17 miljoen mensen in Nederland gaat ruim 75% één of meer keer per jaar naar de huisarts. Een huisarts in werkzaam in een huisartsenpraktijk, een gezondheidscentrum of op de huisartsenspoedpost (voorheen ‘huisartsenpost! (HAP)). Een solistisch werkende huisarts komt steeds minder vaak voor; huisartsen werken in toenemende samen in meermanspraktijken of gezondheidscentra.

In het Nivel-onderzoeksprogramma Huisartsenzorg staat onderzoek naar de zorg die de huisarts biedt centraal. De onderzoeksresultaten bieden we aan in Nivel-publicaties. 

Nivel-icoon pijlDirect naar cijfers over huisartsen(zorg)

Het Nivel presenteert daarnaast eenduidige, jaarlijkse cijfers in relatie met huisartsen(zorg) in Nederland. Ga naar:

Huisartsenspoedpost (voorheen ‘huisartsenpost’ (HAP))

Huisartsenzorg buiten kantooruren valt in Nederland onder de verantwoordelijkheid van 52 huisartsendienstenstructuren (HDS’en). De fysieke locatie waar deze zorg wordt verleend, is de huisartsenspoedpost; Nederland telt 107 huisartsenspoedposten. Een HDS kan één of meerdere HAPs omvatten. Ga naar Nivel-cijfers over zorg die de huisartsenspoedpost verleent - aard en omvang over de rol van de huisartsenspoedpost in de eerstelijnszorg.

Ontwikkelingen en trends binnen de huisartsenzorgOntwikkelingen en trends binnen de huisartsenzorg

In de huisartsenzorg zijn verschillende ontwikkelingen gaande:

  • Zorg vanuit de tweede lijn: door de overheveling van de taken uit de AWBZ naar de Wmo, Wlz, de Jeugdwet en en de Zorgverzekeringswet komt zorg uit de tweede lijn vaker bij de huisarts terecht, zoals de zorg voor patiënten met diabetes mellitus type II, COPD en hart- en vaatziekten.
  • Signaalfunctie optredende infectieziekten: de coronapandemie maakte eens te te meer duidelijk dat de een belangrijke rol heeft bij het uitbreken van infectieziekten. De huisarts dient tijdig en adequaat te reageren en heeft een belangrijke signaalfunctie in dezen.
  • Preventie: veel partijen zien een grotere rol voor huisartsen bij preventie van ziekte bij patiënten.
  • Toegankelijkheid: de huisartsenzorg moet laagdrempelig toegankelijk zijn; de huisartsenzorg valt binnen het basispakket van de zorgverzekering, het kost de patiënt niets.

Feiten en cijfers over de huisartsenzorg

  • In Nederland zijn ruim 4800 huisartsenpraktijken, waarin ruim 13.000 huisartsen werkzaam zijn.
  • In 2018 had 78% van alle ingeschreven patiënten minimaal één keer contact met de eigen huisartsenpraktijk.
  • Gemiddeld had iedere ingeschreven patiënt 4,5 contacten met de huisartsenpraktijk in 2018.
  • De meest voorkomende gezondheidsproblemen waarvoor patiënten contact hadden met de huisartsenpraktijk zijn hypertensie, urineweginfecties, diabetes mellitus en hoesten.
  • Het aantal e-mail consulten is in de afgelopen vijf jaar verviervoudigd.
  • Bijna 80% van de huisartsenpraktijken heeft een praktijkondersteuner ggz (POH-GGZ).

​​Deze cijfers en meer zijn te vinden bij Nivel-cijfers zorgverlening huisartsen - Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn.

Het Nivel onderzoekt …Het Nivel onderzoekt …

Wij onderzoeken de huisartsenzorg van binnen en van buiten. We kijken namelijk naar de zorg die zich in de huisartsenpraktijk afspeelt, denk aan de vragen en problemen waarmee mensen de huisarts bezoeken en het verloop hiervan, en naar de grotere context waarin de huisartsenzorg een rol heeft; de plek van de huisarts binnen het zorgsysteem de effecten van beleidsveranderingen op de zorgvraag en het zorgaanbod. Zie voor dit laatste ook de Nivel-onderzoeksprogramma's Organisatie en Kwaliteit van Zorg en Arbeids- en Organisatievraagstukken in de Gezondheidszorg.

Kernvraagstukken

  1. De huisartsenzorg en (post-)corona: welke veranderingen heeft de coronapandemie teweeggebracht in de huisartsenzorg? Van welke kunnen we leren?
  2. De langetermijneffecten van kanker en andere gezondheidsproblemen: tegen welke problemen loopt een patiënt met kanker aan in de periode van (na)zorg en hoe kunnen we deze zorg dan beter laten aansluiten? Hoe gaat dit bij andere patiënten met andere ziekten?
  3. De rol van huisarts de bij optredende (infectie)ziekten: welke rol speelt huisarts in het tijdig signaleren van opkomende infectieziekten (Nivel Surveillance), waaronder griep en corona?
  4. Ziektegerelateerde preventie in de huisartsenpraktijk: hoe kan de zorg gericht op preventie van bijvoorbeeld cardiometabole aandoeningen een structurele rol krijgen in de huisartsenpraktijk?
  5. De toegenomen rol van de praktijkondersteuner geestelijke gezondheidszorg POH-GGZ in de huisartsenpraktijk: wat is er nodig om zorg voor patiënten met complexe zorgbehoeften te organiseren binnen de huisartsenpraktijk én binnen de directe omgeving van de patiënt?

1. Huisartsenzorg en (post-)corona

Het Nivel onderzoekt de veranderingen in het zorggebruik en in de organisatie van zorg in de huisartsenpraktijk en op de huisartsenspoedpost en de gevolgen ervan voor de huisartsenzorg na de pandemie.

Projecten

2. Langetermijneffecten van gezondheidsproblemen

De zorg voor veel aandoeningen wordt steeds beter, waardoor steeds meer mensen langer blijven leven na het krijgen van een aandoening. Een keerzijde hiervan kan zijn dat patiënten op langere termijn alsnog bijwerkingen of late effecten ervaren. Hier is nog weinig over bekend en mogelijk zal de huisarts de klacht niet meer in relatie brengen met de eerder doorgemaakte episode. Dit kan leiden tot vragen bij patiënten en huisartsen. Hierbij valt te denken aan late effecten van kanker of kankerbehandeling, of aan bijvoorbeeld late effecten van een hersentrauma.

Projecten

3. Tijdig signaleren van een epidemie van (infectie)ziekten

Indien huisartsenpraktijken tijdig weten dat er (bijna) een epidemie is, is het mogelijk eenvoudiger de juiste diagnose te stellen en tijdiger te beginnen met de juiste behandeling. Bij bijvoorbeeld een uitbraak van de eikenprocessierups, een griepepidemie of een epidemie van schurft kan dit het diagnostisch proces versnellen en verbeteren (zie onder andere surveillance, griep en corona).

Projecten

4. Rol van ziektegerelateerde preventie binnen de huisartsenpraktijk

Met een ouder wordende populatie die meer chronische aandoeningen heeft, wordt ziektegerelateerde preventie steeds belangrijker. Dit is een complexe zorgvraag, omdat deze vaak gepaard moet gaan met gedragsverandering. Een vraag hierbij is of hoe deze zorg moet worden georganiseerd en wat de precieze rol van de huisarts daarin is.

Projecten

5. Toename van de inbreng POH-GGZ in de huisartsenpraktijk

Het aantal praktijken met een ‘praktijkondersteuner huisartsen voor geestelijke gezondheidszorg’ (POH-GGZ) is in de afgelopen jaren fors toegenomen. De zorg voor patiënten met psychosociale problemen wordt dus meer en meer overgenomen door de POH-GGZ. Ook komen ook steeds meer mensen bij de POH-GGZ die eigenlijk in aanmerking komen voor de specialistische GGZ maar daar niet snel terecht kunnen.

Projecten

Methoden van onderzoekMethoden van onderzoek

Voor ons onderzoek maken we veelvuldig gebruik van (geanonimiseerde) zorggegevens uit patiëntendossiers van huisartsen die zijn aangesloten bij Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn. Daarnaast halen we veel informatie uit onderzoek met de andere Panels en Registraties van het Nivel. de Nivel Beroepenregistraties in de Gezondheidszorg.

Onderzoek met gegevens uit Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn: een groot deel van de huisartsen in Nederland is aangesloten bij Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn en geeft stelselmatig gepseudonimiseerde gegevens door over problemen, aandoeningen, verwijzingen, medicatievoorschriften en lab-uitslagen. Hiermee beschikken wij over een grote hoeveelheid gegevens over gezondheidsproblemen, contacten, voorgeschreven geneesmiddelen, uitslagen van diagnostische tests, enzovoort.

Onderzoek met de Nivel Peilstations: de Nivel Peilstations, zo’n veertig huisartspraktijken aangesloten bij Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn, leveren daar bovenop wekelijks informatie aan over bepaalde aandoeningen. Griep is een van de aandoeningen waarover zij standaard extra gegevens genereren. Daarnaast kiest het Nivel samen met de Nivel Peilstations elk jaar een aantal aandoeningen waarop zij zich dat jaar extra focussen.

Onderzoek aan de hand van vragenlijsten, interviews, focusgroepen: door de automatisch aangeleverde gegevens uit onze registraties te gebruiken in combinatie met gegevens die we op andere manieren verzamelen, kunnen we onze cijfers beter duiden en ook over de grenzen van de huisartsenzorg heen kijken.

Verbinding tussen wetenschap, beleid en praktijkVerbinding tussen wetenschap, beleid en praktijk

Tijdens ons onderzoek houden we intensief contact met de zorgprofessionals in de praktijk: huisartsen, praktijkondersteuners, GGZ-medewerkers, specialisten, fysiotherapeuten en diëtisten. Ook de patiënten worden nauw betrokken bij ieder onderzoek, net als zorgmanagers, beleidsambtenaren en zorgverzekeraars.

Doelgroepen

Consortium Onderzoek Huisartsgeneeskunde

Het Nivel maakt, samen met de zeven Nederlandse universitaire vakgroepen Huisartsgeneeskunde, deel uit van het Consortium Onderzoek Huisartsgeneeskunde. Lees meer over het onderzoek van het Consortium waar het Nivel een bijdrage aan levert.

Maatschappelijke impactMaatschappelijke impact

Onze onderzoekresultaten bieden handvatten voor verbetering van de zorg. Ons onderzoek direct toepasbare resultaten of geeft meer inzicht in de behoeften van patiënten. In onze onderzoeksthema’s sluiten wij aan bij de vier maatschappelijke uitdagingen uit de Nivel Onderzoeksagenda 2022-2024: Gezond zijn en Gezond blijven, Naar een inclusieve samenleving, De zorgprofessional van de toekomst, Duurzame gezondheidszorg. 

Knottnerus, B. Nivel-onderzoeksprogramma Huisartsenzorg. Uit: www.nivel.nl [Laatst gewijzigd op 26-01-2024; geraadpleegd op 19-03-2024]. URL: https://www.nivel.nl/nl/nivel-onderzoeksprogrammas/huisartsenzorg