Transparantiemonitor 2021-2022: op 4 manieren bijdragen aan transparante zorg

Vier aspecten die kunnen bijdragen aan de best passende zorg zijn: zelfzorg, kiezen van zorgaanbieder, samen beslissen, leren en verbeteren (door de zorgaanbieder).

Transparantiemonitor 2021-2022: ‘4 knoppen om aan te draaien’

De vier invalshoeken zijn in onderstaande infographic beeldend weergegeven als vier 'knoppen waaraan gedraaid kan worden’ om zorggebruikers te helpen op weg naar de best passende zorg.

(Klik op de afbeelding om de hele infographic te openen.)

Per 'knop' geven we aan:

• wat de ontwikkelingen zijn tot nu toe
• welke onbenutte kansen kunnen worden opgepakt om te komen tot de best passende zorg voor de zorggebruiker
• op welk onderzoek (Nivel-publicaties) binnen de Transparantiemonitor 2021-2022 we dit baseren

Knop 1 - Zelfzorg

Hoe 'zelfzorg' bijdraagt aan de best passende zorg
Voor de zorggebruiker gaat het bij transparantie van zorg over het voeren van de eigen regie over hun zorg. In eerste instantie richtte zich dit met name op de beschikbaarheid van informatie over de aandoening en de kwaliteit van zorgaanbieders.
 

Zelfzorg - ontwikkelingen tot nu toe

Er wordt steeds vaker informatie gezocht op Thuisarts.nl

Ten opzichte van 2018 gaan zorggebruikers in dezelfde mate op zoek naar informatie over gezondheidsklachten en  behandelingen. Hoewel zorggebruikers vanaf 2020 niet vaker op zoek gingen naar informatie over gezondheid zien we verschuivingen in de bronnen die ze gebruiken. Zo wordt de website Thuisarts.nl in 2021 vaker geraadpleegd voor informatie over gezondheidsklachten en aandoeningen ten opzichte van 2018. Dat lijkt een logische ontwikkeling gezien de uitbreiding van toegankelijke informatie over gezondheidsklachten en aandoeningen op Thuisarts.nl.

Zorggebruikers voelen zich goed geïnformeerd

Over het algemeen kunnen zorggebruikers de informatie goed vinden. Ongeveer twee derde van de zorggebruikers die informatie zoekt voelt zich geholpen door de gevonden informatie.

Zelfzorg - kansen

Benut het potentieel van zelfzorg meer

Zodra het gaat om complexere zorgvragen blijkt openbare informatie zelden voldoende en volgt een bezoek aan een zorgverlener. Dat kan erop duiden dat openbare informatie bij complexe aandoeningen een andere functie vervult dan bij minder complexe aandoeningen, namelijk als opstapje naar contact met een zorgverlener en als naslagwerk na contact met de zorgverlener wanneer duidelijk is wat relevante informatie voor de patiënt is. Hoe dan ook laten deze bevindingen zien dat openbare informatie over gezondheid en zorg kan bijdragen aan het principe dat passende zorg op de juiste plek plaats moet vinden, doordat het patiënten helpt om te beoordelen of ze naar een (huis)arts toe moeten, of zelf maatregelen kunnen nemen.

Betrek patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden bij de mogelijkheden van zelfzorg

Bij de lopende initiatieven ter bevordering van transparantie van zorg is het belangrijk om juist patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden als doelgroep ‘mee te nemen’. Deze patiënten willen meebeslissen over hun zorg, net zoals patiënten met voldoende gezondheidsvaardigheden. Hiervoor dienen ook zij goed geïnformeerd te worden én op de juiste manier ondersteuning te krijgen. De insteek om mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden vanaf het begin te betrekken bij het ontwikkelen van een (digitale) informatiebron of een ander hulpmiddel ter bevordering van de transparantie van zorg, biedt veel perspectief. Juist dan kan deze doelgroep zo goed mogelijk worden bereikt en zal ook voor hen de zorg transparanter worden.

Zelfzorg - bronnen: onze publicaties 2021-2022

Dit onderzoek ligt ten grondslag aan de beschreven ontwikkelingen en kansen

• Zagt, A., Bos, N., Springvloet, L., Doorduijn, A., Friele, R., Jong, J. de, Boer, D. de. De Transparantiemonitor 2021/2022. Zorggebruikers weten in toenemende mate dat ze toegang hebben tot eigen medische gegevens. Utrecht: Nivel, 2022.
   
• Zagt, A., Bos, N., Springvloet, L., Doorduijn, A., Friele, R., Jong, J. de, Boer, D. de. Weinig veranderingen in het zoekgedrag van zorggebruikers naar informatie over gezondheid (2018-2021). Utrecht: Nivel, 2022.
   
• Zagt, A., Bos, N., Springvloet, L., Doorduijn, A., Friele, R., Jong, J. de, Boer, D. de. De Transparantiemonitor 2021/2022. Zorggebruikers die niet zochten naar informatie over gezondheid. Utrecht: Nivel, 2022.

Knop 2 - Kiezen van zorgaanbieder

Hoe het ‘kiezen een zorgaanbieder’ bijdraagt aan de best passende zorg
De zorggebruiker maakt een keuze voor een zorgaanbieder, wat de positie van de zorggebruiker in de zorg versterkt. Uit ons onderzoek blijkt dat weinig mensen zoeken naar informatie over zorgaanbieders, maar de zorggebruikers die het zoeken, vinden de informatie die ze nodig hebben en nemen dit mee in het maken van een keuze.

Kiezen zorgaanbieder - ontwikkelingen tot nu toe

Informatie over kwaliteit zorgaanbieder is beschikbaar en vindbaar

Er is veel (digitale) informatie beschikbaar gekomen voor een zorggebruiker om zelf op een gedegen en weloverwogen manier te kiezen voor een zorgaanbieder en behandeling. De groep zorggebruikers die informatie zoekt over de kwaliteit van zorgaanbieders, vindt deze informatie gemakkelijk. Bijna driekwart van hen voelt zich goed geïnformeerd en gebruikt de informatie om een zorgaanbieder te kiezen.

Informatie over kwaliteit zorgaanbieder wordt beperkt gebruikt

De beschikbare informatie over zorgverleners wordt maar beperkt gebruikgemaakt. In de praktijk ervaren zorggebruikers dat zij nauwelijks worden betrokken bij de keuze voor een zorgaanbieder en/of doorverwijzing naar een andere zorgverlener.

Kiezen zorgaanbieder - kansen

Hoe zorg je ervoor dat zorgnetwerken bijdragen aan de kwaliteit van zorg?

Zorgnetwerken worden steeds belangrijker. Deze dragen bij aan de kwaliteit van zorg, maar beperken mogelijk de keuzevrijheid. Hoe bouw je toch keuzevrijheid in?

Kiezen zorgaanbieder - bronnen: onze publicaties 2021-2022

Dit onderzoek ligt ten grondslag aan de beschreven ontwikkelingen en kansen

• Zagt, A., Bos, N., Springvloet, L., Doorduijn, A., Friele, R., Jong, J. de, Boer, D. de. De Transparantiemonitor 2021/2022. Door patiënten ervaren mate van samen beslissen stabiel. Utrecht: Nivel, 2022.
   
• Zagt, A., Bos, N., Springvloet, L., Doorduijn, A., Friele, R., Jong, J. de, Boer, D. de. De Transparantiemonitor 2021/2022: de best passende zorg voor patiënten. Utrecht: Nivel, 2022.

Knop 3 - Samen beslissen

Hoe het ‘kiezen een zorgaanbieder’ bijdraagt aan de best passende zorg
Beschikbare keuze-informatie ondersteunt de zorggebruiker en arts bij het maken van een keuze voor een behandeling. Uit ons onderzoek blijkt dat zorggebruikers zich goed geïnformeerd voelen, en dat behandelkeuzehulpen samen beslissen kunnen ondersteunen.

Samen beslissen - ontwikkelingen tot nu toe

Zorggebruikers voelen zich geïnformeerd

De beschikbare keuze-informatie wordt door zorggebruikers goed gevonden en gebruikt. Zorggebruikers voelen zich goed geïnformeerd door deze keuze-informatie.

Behandelkeuzehulpen ondersteunen het proces van samen beslissen

Zorggebruikers en zorgverleners voelen zich ondersteund door de beschikbare behandelkeuzehulpen bij het samen maken van een keuze voor een behandeling.

Samen beslissen - kansen

Bouw een keuzemoment voor een zorgaanbieder in het behandelplan in

Zorggebruikers ervaren niet altijd dat er een mogelijkheid is om ook een zorgaanbieder te kiezen. Door het keuzemoment voor een zorgaanbieder in te bouwen in het behandelplan, ontstaat er meer ruimte voor zorggebruikers om een zorgaanbieder te kiezen die bij ze past.

Maak keuze-informatie zo persoonlijk mogelijk

Zorggebruikers kunnen keuze-informatie het beste gebruiken als het betrekking heeft op hun eigen situatie. Doordat huisartsen de zorggebruiker vaak goed kennen, kunnen zij de informatie die de zorggebruiker nodig heeft bij het maken van een keuze voor een behandeling personaliseren. Op deze manier adviseren zij zorggebruikers bij het vinden van de best passende zorg.

Laat keuze-informatie vaker terugkomen

In een zorgrelatie is kiezen niet eenmalig. Het is belangrijk dat er een continue uitwisseling van ervaringen is en dat het moment van samen beslissen geregeld wordt toegepast om te zien of de reeds gemaakte keuze nog steeds het beste is voor de zorggebruiker.

Benut het potentieel van de behandelrelatie met verpleegkundigen meer

Verpleegkundigen zijn een vraagbaak voor zorggebruikers als een arts informatie heeft gegeven over een aandoening of behandeling. Zij vervullen een onmisbare en aanvullende rol door medische informatie nog eens rustig uit te leggen in begrijpelijke taal voor de zorggebruiker.

Samen beslissen - bronnen: onze publicaties 2021-2022

Dit onderzoek ligt ten grondslag aan de beschreven ontwikkelingen en kansen

• Zagt, A., Doorduijn, A., Friele, R., Boer, D. de, Bos, N. Verpleegkundigen werkzaam in de ziekenhuiszorg spelen een belangrijke rol bij transparantie van zorg. De Transparantiemonitor 2021/2022: het verpleegkundig perspectief op transparantie in de zorg. Utrecht: Nivel, 2022.

Knop 4 - Leren en verbeteren (door de zorgaanbieder)

Leren en verbeteren is voor zorgaanbieders essentieel om de zorg voor zorggebruikers beter te maken. Zorgverleners ervaren de daarvoor benodigde registraties als een last, hoewel deze kwaliteitsinformatie wel degelijk leidt tot betere zorg. Het is van groot belang te zoeken naar manieren om doelmatiger te registreren. Uitwisseling van ervaringen tussen verschillende zorgsectoren kan daarbij helpen.

Leren en verbeteren - ontwikkelingen tot nu toe

Zorgverleners ervaren registratiedruk

Zorgverleners ervaren het registreren als een last en zien niet altijd waar registratie toe dient.

Kwaliteitsinformatie leidt tot betere zorg

Zorgaanbieders vinden de ervaringen van patiënten belangrijk om van te leren. De ervaringen kunnen richting geven aan concrete verbeterplannen om de weg naar de best passende zorg voor toekomstige zorggebruikers te optimaliseren.

Leren en verbeteren - kansen

Streef naar doelmatige registratie

Doelmatiger registreren verlaagt de registratielast bij zorgverleners, terwijl de benodigde informatie om de kwaliteit van zorg te kunnen verbeteren wel wordt verzameld.

Benut de verzamelde data voor het verbeteren van kwaliteit van zorg

Er wordt veel informatie over de kwaliteit van zorg verzameld, maar het daadwerkelijk gebruiken van deze informatie om de kwaliteit van zorg te verbeteren blijft een belangrijk aandachtspunt.

Verbeter de kwaliteit van zorg in de context van samenwerking

Uitwisseling van ervaringen tussen langdurige zorg en medisch specialistische zorg biedt inspiratie voor het denken over kwaliteit van zorg.

Haal inspiratie uit andere sectoren, zoals langdurige zorg of huisartsenzorg

Binnen de langdurige zorg en huisartsenzorg wordt leren en verbeteren op een andere manier ingevuld dan in de medisch specialistische zorg. Om leren en verbeteren van een zorgaanbieder een nieuwe impuls te geven kan de medisch specialistische zorg inspiratie opdoen bij andere sectoren.

Leren en verbeteren - bronnen: onze publicaties 2021-2022

Dit onderzoek ligt ten grondslag aan de beschreven ontwikkelingen en kansen

• Doorduijn, A., Zagt, A., Springvloet, L., Friele, R., Jong, J. de, Boer, D. de, Bos, N. Het meten van patiëntervaringen in de medisch specialistische zorg: tijd voor een heroriëntatie? De Transparantiemonitor 2021/2022. Utrecht: Nivel, 2022.
   
• Doorduijn, A., Springvloet, L., Zagt, A., Jong, J. de, Friele, R., Boer, D. de, Bos, N. De Transparantiemonitor 2021/2022: huisartsenperspectief Transparantie in de huisartsenzorg. Utrecht: Nivel, 2022.
   
• Doorduijn, A., Zagt, A., Springvloet, L., Jong, J. de, Friele, R., Boer, D. de, Bos, N. De Transparantiemonitor 2021/2022: transparantie in de langdurige zorg. Utrecht: Nivel, 2022.

Meer weten? Lees het overkoepelende rapport

Lees het overkoepelende rapport na vier jaar onderzoek met de Transparantiemonitor Passende Transparantie voor Passende en Uitkomstgerichte Zorg of een van de deelonderzoeken, die u bij ieder knop hierboven vindt én bij elkaar in de rubriek 'Publicaties' op deze pagina.
Of neem contact op met een van onze onderzoekers; zij kijken ernaar uit met u in contact te komen!